Sunday, April 14, 2013

Սովորում ենք՝ քննարկելով #2

Մետ մեկ ամիս առաջ մեկնարկեց Երիտասարդ Լրագրողների Առցանց Ակումբի նոր ծրագիրը՝ «Սովորում ենք՝ քննարկելով»: Առաջին գրառման մեջ անդրադարձանք այն բանին, թե ինչ կարևոր կետերի ու թեկուզև մանրուքների պիտի լրագրողները ուշադրություն դարձնեն հաշմանդամների մասին գրելիս: Մեկնաբանություններում մտքերի «առևտուր» արեցինք ու ամփոփեցինք մեր իմացածն ու չիմացածը:

Այժմ սկսում ենք մեր երկրորդ քննարկումը՝ այս անգամ ուղղելով այն դեպի մեկ այլ հարթակ: Քննարկման թեմային կարող եք ծանոթանալ մի փոքր ուշ, իսկ մինչև այդ հիշեցնենք՝
«Սովորում ենք՝ քննարկելով» նախագծի ընթացքում մենք պարբերաբար կհրապարակենք լրագրողական էթիկայի խախտումներով հոդվածների, պատմությունների, ռադիոնյութերի կամ հեռուստառեպորտաժների օրինակներ, իսկ դուք կփորձեք նկատել էթիկայի խախտումներն ու հայտնել այդ մասին մեկնաբանություններում(մենք նույնպես կմասնակցենք քննարկմանը): Իսկ շատերի կողմից սիրված «կարծիքների բախում»-ից խուսափելու համար առաջարկում ենք հետևել ներքոհիշյալ կանոնիկներին՝
  • խուսափեք որևէ մեկին, այդ թվում՝ մեկդ մյուսին կամ հոդվածի հեղինակին վիրավորական խոսքեր ասելուց. հիշեք՝ մեր նպատակը սովորելն է :)
  • աշխատեք գրել հայատառ, որպեսզի ձեր կարծիքը ավելի լուրջ և ծանրակշիռ դեր ունենա
  • մի փորձեք երևալ ավելի խելացի, քան՝ կաք, և խոսել այն բաներից, որոնցից գաղափար չունեք
  • և մի գրեք Anonimous-ի ներքո, որպեսզի հասկանանք, որ մարդ եք :)

Վերհիշեցինք կանոնները, իսկ հիմա՝ սկսենք: Հիշեք՝ ինչքան շատ քննարկում, այնքան շատ գիտելիք լրագրության ոլորտում:
Պատմում է լրագրող, մեդիա փորձագետ Մեսրոպ Հարությունյանը:

«2011 թվականին Հայաստանի լրատվամիջոցներում ամենից շատ քննարկվող թեմաներից մեկը մանկապղծության մեջ մեղադրվող, Ախթալայի լեռնահարստացուցիչ ֆաբրիկայի սեփականատեր, մեծահարուստ Սերոբ Տեր-Պողոսյանի դատավարությունն էր:
Երբ դատաքննությունը նոր-նոր սկսվում էր, դատարանը որոշեց նիստերն անցկացնել դռնփակ: Դատարանի նման որոշումը սկզբնական շրջանում որոշ դժգոհություններ առաջացրեց լրատվամիջոցների մի քանի ներկայացուցիչների շրջանում: Դժգոհողները կարծում էին, որ գործն այնպիսի հասարակական հնչեղություն ունի, որ չի կարելի այն դռնփակ անցկացնել, և որ հասարակությունը պետք է իմանա, թե ինչ է կատարվել իրականում:

Համարյա նույն ժամանակաշրջանում Երևանում մի այլ դատավարություն էլ էր ընթանում, այս անգամ կապված թրաֆիքինգի մեղադրանքի հետ. մեղադրյալ կինը սեռական շահագործման էր ենթարկել անչափահասի՝ ստիպելով վերջինիս զբաղվելու մարմնավաճառությամբ: Ընդ որում, այս դատավարությունը, որ նույնպես արտառոց էր, այնքան հասարակական ուշադրության չարժանացավ, որքան հիշատակված առաջինը: Քիչ լրատվամիջոցներ էին այն լուսաբանում և լուսաբանում էին ոչ պարբերաբար:
Սակայն այս դատավարության լուսաբանումներից մեկում, այն էլ հեռուստատեսությամբ , հնչեց թրաֆիքինգի զոհ այդ անչափահաս աղջկա անունը, ազգանունը, բնակության հասցեն: Մի խոսքով տվյալներ, որոնցով հանգիստ կարելի էր նույնականացնել զոհին: Տուժածի փաստաբանը բողոքեց հեռուստաընկերության ղեկավարությանը: Սակայն, դա այլևս ոչինչ չէր կարող փոխել»:

Ծանոթացա՞ք պատմությանը, նկատեցի՞ք, որ համեմատված էին երկու նմանատիպ իրավիճակներ թրաֆիքինգի հետ կապված, տեսա՞ք խախտումներ, ունե՞ք կարծիք...Ուրեմն սկսենք քննարկումը: Որպեսզի թեմայից չշեղվեք, մենք ձեզ կօգնենք՝ տալով մի քանի հարց, որոնց միջոցով ավելի կանոնակարգված կարծիք կհայտնեք:
Փորձեք ձեր մեկնաբանությունում ներառել այս հարցերի պատասխանները՝
   1. Առաջին դեպքում դատարանն ինչքանո՞վ ճիշտ վարվեց՝ անցկացնելով դռնփակ դատավարություն ու լրատվամիջոցներին ու հասարակությանը անտեղյակ թողնելով իրադարձությանը: Ի՞նչ նպատակ ուներ դա:
   2. Երկրորդ դեպքում հեռուստաընկերության հնչեցրած տեղեկություններն ինչքանո՞վ էին արդարացված:
   3. Որպես լրագրող ի՞նչ կանեիր դու վերոհիշյալ երկու իրավիճակներում:

©  Մեսրոպ Հարությունյանի հոդվածը վերցված է «Ինտերնյուս» ՀԿ-ի «Լրագրողական էթիկա» գրքից:

Rate this posting:
{[['', '']]}
{["Useless", "Boring", "Need more details", "Perfect"]}

19 comments:

  1. Ձեր ընկերներին էլ տեղեկացրեք, թող միանան քննարկմանը: Հետաքրքիր է լինելու...;) Ակտիվ եղեք, ժողովուրդ ջան :)

    ReplyDelete
  2. Առաջին դեպքում դռնփակ դատավարություն անցկացնելը իմ կարծիքվ կապված էր այն բանի հետ, որ միգուցե տուժած կողմը չէր ցանկանում հրապարակել իր մասին տվյալներ և չէր ցանկանում, որ պատահածի մասին բոլորը իմանան:Իսկ երկրորդ դեպքի հետ կապված միանշանակ հեռուստաընկերությունը իրավունք չուներ նման կերպ վարվել:

    ReplyDelete
    Replies
    1. Մար Կատինա ջան, իհարկե, նորմալ չի լինի, որ տուժած կողմը որոշի թույլ տալ՝ դատավարությունն անցկացնել դռնփակ, քանի որ մի քիչ մարդկային ստանդարտներից այնկողմ է թույլ տալ, որպեսզի լրատվամիջոցները խոսեն իրենց՝ մանկապղծության զոհ դարձած որդու կամ դստեր մասին:
      ԲԱՅՑ եթե նույնիսկ կողմը համաձայն լիներ, դատարանը պիտի հասկանար, որ խոսքը ԱՆՉԱՓԱՀԱՍի մասին է, և այդ երեխան դեռ պիտի շարունակի ապրել հասարակության մեջ: Էնպես որ՝ դատարանի որոշումը դատավարությունը դռնփակ անցկացնելու հետ կապված լիովին արդարացված է:

      Հիմա հարց՝ ի՞նչ կանեիր դու, եթե հայտնվեիր առաջին իրավիճակում, երբ քեզ ուղարկել են նյութ պատրաստելու այդ դեպքի մասին: Իսկ դու գնում ու պարզում ես, որ դատավարությունը գաղտնի է անցկացվելու: Համարենք, որ իրոք հետաքրքրված ես այդ գործով ու ուզում ես որևէ բան պարզել: Ինչպե՞ս կգործես:

      Delete
    2. Անգամ չգիտեմ, թե ինչպես կվարվեի. մի կողմից հասկանում եմ փակ դատավարություն անցկացնելու դրդապաճառները, բայց մյուս կողմից էլ կցանկանայի ներկա լինել: Երևի կփորձեի տուժած կողմի հետ զրուցել ու խնդրել ներկա լինել դատավարությանը` տուժած կողմի տվյալները չհրապարակելու պայմանով:

      Delete
  3. Ես համաձայն եմ Մար Կատինայի հետ,քանի որ եթե հիշում եք բոլորդ էդ տխրահռչակ տխմարին ինչի համար էին դատում,,,,բոլորը երիտասարդ տղաներ էին, որոնք խաբվել էին մեծ գումարներով,,,, դատը պետք է դռնփակ անցկացվեր, քանի որ ճիշտ է գաղտնի անցկացնելը,որպեսզի չտարածվի նրանց անունները և նրանց կյանքը չխորտակվի,,,իսկ ինչ վերաբերում է 2-րդ դեպքին, ապա ասեմ որ այդ աղջկա անունը տարածողը լրագրող կոչվելուց հեռու մարդ է եղել և երևի ուզեցել է իր և հեռուստատեսության վարկանիշը բարձրացնել, բայց եղել է հակառակը,,,,

    ReplyDelete
    Replies
    1. Իսկ ի՞նչ կանեիր դու, Թաթուլ ջան, եթե ինքդ հայտնվեիր մի իրավիճակում, երբ իրոք ուզում ես դեպքը լուսաբանել(ոչ կյանք խորտակելում, այլ հանրությանը տեղեկացնելու համար), բայց մյուս կողմից խանգարող հանգամանք կա՝ դռնփակ դատավարությունը: Կպայքարեի՞ր մինչև նյութիդ հասնելը, թե՞ կեսից ետ կկանգնեիր:

      Delete
  4. Վարկանիչը բարձրացնել, այնուամենայնիվ, ստացվել է, որովհետև սև փիառը իրենն ասել է: Իմ կարծիքով լավ ու պրոֆեսիոնալ լրագրող լինելուց առաջ պետք է լավ մարդ լինել ու ունենալ քո սկզբունքները:Ու երբեք վարկանիշի համար չմտնել ուրիչ մարդկանց անձնականի մեջ և հրապարակել նյութեր, որոնք կարող են տվյալ մարդկաց կյանքում որոշիչ դեր խաղալ ( վատ իմաստով):

    ReplyDelete
    Replies
    1. Ճիշտ է, Մար Կատինա: Արդեն էթիկայի մի քանի կանոններ շոշափեցիր քո մեկնաբանությամբ:

      Delete
  5. 2-րդ դեպքի համար նշված չէր դատավարությունը դռնփակ է եղել թե չէ,,,բայց եթե դատարանի որոշումն էլ չլիներ, ոչ ոք իրավունք չուներ նման բան անելու,,,,իմ կարծիքով դա տարածող "լրագրող" կոչվածը հեռու է այդպիսին լինելուց,,,և երկրորդ գործը` գործ, վարկանիշը` վարկանիշ, ամեն ինչ իրա տեղում թողնենք, մարդկային արժեքները միշտ պետք է առաջնային լինեն որտեղ և երբ ուզում ա լինի,,,,

    ReplyDelete
    Replies
    1. Դե եթե որևէ հեռուստաընկերության աշխատողներին հասել են մանրամասներ այդ դատավարությունից, ուրեմն՝ դռնփակ չի եղել: Չէ, իրավունքի մասին եկեք չխոսենք, որովհետև էստեղ իրավունքի խախտում չկա, կա լրագրողական էթիկայի խախտում: Իսկ դրանք իրարից այնքանով են տարբերվում, որ մեկը օրինական հարթակում է, մյուսը՝ մարդկային:

      Delete
  6. Հենց նման ոչ պրոֆեսիոնալների պատճառով էլ թյուր կարծիք ա մարդկանց մոտ ստեղծվում լրագրող մասնագիտության վերաբերյալ:

    ReplyDelete
  7. Ես կարծում եմ,ամեն դեպքում, պետք է տեղյակ պահել հասարակությանը,ինչու չէ նաև ասել մանկապիղծների անունները,բայց ոչ զոհինը: Այդպիսի մարդկանց համար միայն դատարանի վճռած որոշումը բավական չէ,նրանք պետք է հանրության կողմից էլ քննադատվեն ու որակվեն որպես շատ ցածր բարոյական արժեքներ ունեցող մարդիկ: Բայց դա չպետք է թույլ տա լրագրողին չարաշահելու իրեն տրված ազատություններն ու խաղալու մարդկային ճակատագրերի հետ, առավել ևս երեխաների ճակատագրերի:
    Այսպիսի դեպքերում,համաձայն եմ,լրագրողի գործը պետք է լինի միայն պատմելը,ոչ թե իր շահերը...

    ReplyDelete
    Replies
    1. Իսկ մյուս դեպքերում շահերը օգտագործել պե՞տք է, Աստղիկ ջան:

      Delete
    2. Andznakan shaher@ voch, bayc ete shaher@ ham@ndhanur en, inch vor depqerum kareli e..:)) KDWIN-s chkaa :D

      Delete
  8. Ճիշտն ասած, ես չհասկացա դատարանի տրամաբանությունը: Եթե առաջին դատական պրոցեսը անց էր կացվում դռնփակ, որ չտուժեն զոհերը, ապա երկրորդ դեպքում էլ, նույն տրամաբանությամ, դատավորությունը պիտի դռնփակ լիներ:
    Ինչ վերբաերում է այն լրագրողին, ասեմ հետևյալը, չգիտեմ ինչ կասեն անուն-ազգանունը հրապարակելու մասին, բայց, օրինակ, միայն հասցեն հայտնելու համար նրան կարելի է դատի տալ, որովհետև դա ինչ-որ չափով ներխուժում է մարդու անձնական տարածք:

    ReplyDelete
    Replies
    1. Իսկ չե՞ն կարող դատարանները տարբեր լինել Արի-սան ջան: Չէ, իրականում դատի տալ նրան հնարավոր չէ, քանի որ օրենքի խախտում նա թույլ չի տվել, ինչպես վերևում ասացինք, դա շատ կոպիտ, բայց ընդամենը լրագրողական էթիկայի կանոնների խախտում է: Եվ եթե նա որևէ տեղից ստացել է այդ զոհի անուն-ազգանունը, հասցեն, ապա լիովին իրավազոր է լրատվության մեջ այն ներառելը, բայց իհարկե էթիկայի տեսանկյունից բացահայտ սխալ է:

      Delete
    2. Մի քանի օր առաջ ես հանդիպում ունեի ոստիկանների հետ ու ասեմ,որ ինչպես էթիկայի տեսանկյունից բացահայտ սխալ է հայտնել զոհի անունը,այնպես էլ օրենքով պատժելի արարք է, և եթե զոհը ցանկանա, շատ հեշտությամբ կարող է դատի տալ տվյալ լրագրողին: Ես նաև ճշտեցի, որ լրագրողը մինչև տվյալ անձից չճշտի և թույտվություն չստանա, չի կարող հրապարակել նրա մասին անձնական տվյալներ:

      Delete
  9. Համաձայն եմ Աստղիկի հետ:

    ReplyDelete
  10. Դե էդտեղ արդեն,ինչպես ասվեց, պետք էր նշել մանկապղծի անունը, ոչ թե երեխայի անունը, նույնիսկ տան հասցեն,,,,,իսկ ես չեմ կարող ասել, թե ինչպես կվարվեի, քանի որ այդ իրավիճակում չեմ հայտնվել.մինչև չլինեմ նման իրավիճակում չեմ կարող ասել,,համենայն դեպս հաստատ էդպես անմարդկայնորեն չէի վարվի...ինձ համար ավելի առաջնային ու կարևոր է մարդկայինը, պետք եղած ժամանակ ես օրենքն էլ եմ կխախտեմ "փրկելու" համար արժանապատվությունը

    ReplyDelete