Սոնա Ջանիբեկյան: Ո՞ր գրքում կուզենայի ապրել

Ռոբերտ Կլեմենտը ծնվել է 1949 թվականին, Ավստրիայի Ս. Փոլթեն քաղաքում: Նա ուսուցիչ է և հեղինակ մանկապատանեկան մի շարք գրքերի: Նա առաջիններից մեկն էր, ով 1988 թվականի դեկտեմբերի 7-ի երկրաշարժից հետո հասավ Գյումրի` մարդասիրական առաքելությամբ: Նրա գիրքը հրատարակվել է Վիեննայում` <<Լենինականի մանուկները>> վերնագրով: 1991 թվականին գիրքը թարգմանվել է Զարեհ Ավագյանի կողմից և ստացել <<Դասամիջոցից առաջ… և հետո>> վերնագիրը:

          Գրքում խոսվում է Ռազմիկ անունով մի մարզիկի և իր համադասարանցիների մասին: Ռազմիկին <<կայծակ>> էին կոչում: Լիլիթը Ռազմիկի համադասարանցին էր: Մեկ շաբաթից նրա ծնունդն էր: Լիլիթը և Անժելան մտերիմ ընկերուհիներ էին: Ամեն երեկո Արամը, ով նույնպես Ռազմիկի, Լիլիթի և Անժելայի համադասարանցին էր, կլանված գիրք էր կարդում: Տղան ուներ տկար կառուցվածք, որի համար ընկերները ծիծաղում էին նրա վրա:

          Տիգրան Աբրահամյանի մատները սահում էին քարտեզի վրայով: Նա զգում    էր, կարելի է ասել համոզված էր, որ մի ահավոր հրեշ նիրհում է հողի ընդերքում: Եվ այդ հրեշը  վաղ  թե ուշ  պետք է արթնանա: Տիգրանը երկրաշարժագետ էր, ով ամեն օր <<գլուխ էր կոտրում>> հաշվարկների վրա:

          Եվ  ահա եկավ այդ զազրելի պահը: 11:40-էր: Բոլորը նստած էին և սպասում էին զանգի հնչելուն: Հանկարծ դպրոցը սկսեց ցնցվել: Պատերը փլվում էին, և երեխաները հազիվ էին  կարողանում տեղաշարժվել: Հատակը ճեղքվում էր և հարյուրավոր երեխաների կուլ տալիս: Փոշին կամաց-կամաց նվազում էր: Լսվում էին երեխաների ճիչեր: Ամենուրեք երեխաների ձեռքեր էին երևում` քարերի  ու պատերի արանքներից դուրս եկած: Տները կիսվել էին: Մի մասը քանդված քարերի կույտի էր նման, իսկ մյուս հատվածը կանգուն էր: Քանդվել էր նաև հիվանդանոցը,    մահացել էին բժիշկներն ու հիվանդները, իսկ շտապօգնության կայաններն այլևս  չէին կարողանում սպասարկել մարդկանց: Ծանր վիրավորներն ինքնաթիռով տեղափոխվում էին Երևան:    

                                                           

Կամաց-կամաց մթնում էր, իսկ դպրոցներում  և շենքերում շատ վիրավորներ  կային, որոնց օգնություն էր անհրաժեշտ: Միայն կռունկը կօգներ նրանց, սակայն այն գտնելը շատ դժվար էր այդ պայմաններում:       

Ցնցումը կրկնվեց, կրկնվեց այնքան ուժեղ, որ մարդկանց թվում էր թե գետինը կպատռվի ու կուլ կտա իրենց…

Գյումրին գերեզմանի տպավորություն էր թողնում: Փառահեղ և ժպտերես քաղաքը լռում էր, տխուր էր: Կամաց-կամաց ցուրտը սաստկանում էր: Բայց մարդիկ տոկուն էին, հարազատներին  փրկելու  միտքը  մոռացության էր տվել ցուրտը, ծարավն  ու քաղցը:

Եկավ առավոտը: Նրանք, ովքեր չէին շարունակում փնտրել հարազատներին, նստել էին կրակի շուրջը, ծածկվել բրդյա ծածկոցներով, վերարկուներով կամ էլ ինչ–որ տեղից գտած վարագույրներով: Առավոտյան շատ ցուրտ էր քաղաքում:

Մեկ շաբաթ անց լուրեր տարածվեցին, որ Գյումրին պետք է հողին հավասարեցնեն  և մեկ այլ վայրում նոր քաղաք կառուցեն: Մարդիկ անգամ չէին ուզում պատկերացնել, որ ավերակների տակ մինչև այժմ էլ կենդանի մարդիկ կարող են լինել: Չէ՞ որ նրանք էլ հողին կհավասարվեն:  

Անժելան չկար… Ամենուրեք հայրը նրան էր փնտրում: Սակայն ապարդյուն: Անժելան մնաց անհայտ: Նա այն հազարավոր երեխաներից մեկն էր, որոնց նույնանման ճակատագիր վիճակվեց:  Երկրաշարժից  երկու տարի էր անցել, սակայն աղջիկն այդպես էլ չգտնվեց:

11 անց 41 րոպե…

7 դեկտեմբերի, 1988թվական:

Համոզված եմ , այս օրը յուրաքանչյուր ապրող հայ կհիշի որպես իր ժողովրդի պատմության մի սև էջ, որպես անխիղճ վայրկյաններ, որ հազարավոր կյանքեր խլեց, չխնայեց մանուկներին, անգամ նրանց, ովքեր մի քանի օրական էին:             

            9 րոպե: Դասամիջոցին մնացել էր 9 րոպե: Շատերը կարող էին փրկվել, եթե այս աղետը մի քիչ սպասեր: Եթե այդ ինը րոպեն…

          Կարդալով այս գիրքը ես ապրեցի այդ պահերը և պատկերացրի այդ երեխաների աղերսող հայացքները: Այս վիպակը ցնցում է իր հերոսների ճակատագրերով: Լիլիթը, Անժելան, Ռազմիկը և Զավենը, Արամն ու Սամվելը, նրանց ծնողները: Բոլորն էլ կարող էին փրկվել…

          Հեղինակը աղետից տուժածների հետ հանդիպել է Հայաստանում ու գրի է  առել նրանց ապրումները: Նա օտարերկրացի է, սակայն շատ լավ է հասկացել և վերլուծել հայի հոգեբանությունը: Գործող անձանց ճակատագրերն իրական են: Կարծես հեղինակն անգիր գիտի Գյումրին: Այնքան պարզ է ներկայացրել տեսարանները, որ ես մի պահ ինձ պատկերացրի այնտեղ:

          Մենք պետք է շնորհակալ լինենք Ռոբերտ Կլեմենտին, որն այնպես արեց, որ ցանկացած հայ ուր էլ գտնվի, չմոռանա և միշտ վառ պահի զոհվածների հիշատակը…

          Գիրքը կարդալիս կարծես թե ես այդ ամենի ականատեսն էի:Ես երկրաշարժի մասին տեղեկություններ էի ստացել ծնողներիցս, որոնք ինձ պատմել էին այդ օրվա տագնապալի դեպքերի մասին… Բայց այդ ամենն ինձ համար քիչ էր: Կարծես թե ես ապրում էի այդ ցավն ու կսկիծը, որն էլ ինձ դրդեց ավելինն իմանալու: Հիշեցի, որ մեր գրադարակներից մեկում կա մի գիրք` նվիրված ինձ այսքան հուզող և հետաքրքրող թեմային: Սկսեցի կարդալ…

           Կարդալու ընթացքում փշաքաղվել էի, աչքերս թացացել էին, որոշեցի այլևս չշարունակել, սակայն ցանկությունս հաղթանակեց, և հասա վերջին էջերին: Ուզում էի ժամանակը հետ տալ, հայտնվել այն դպրոցում, որտեղ սովորում էին արդեն ինձ ընկեր դարձած գրքի հերոսները: Գտնել Անժելային և բարի լուր հաղորդել նրա հորը: Այնքան եմ ուզում իմանալ`գտնվե՞ց արդյոք Անժելան, հիշու՞մ  է արդյոք նա այդ օրը, հանդիպե՞լ է իր համադասարանցիներին:

          Գիրքը մարդու անդավաճան ընկերն է, նրա լուռ և ամենահամբերատար խոսակիցը, ամենահավատարիմ գաղտնապահը: Այդ հրաշագործ երևույթը, մարդկության կողմից երբևէ ստեղծված ամենակատարյալ արգասիքն է: Այն գրողի կենսագրությունն է և հոգևոր գանձարանը: Այս գիրքն էլ ոչ միայն գրողի, այլև` մի ամբողջ դասարանի <<կենսագրությունն>> է, կենսագրություն, որը մնաց անավարտ, սակայն հավիտենական: Թեև կյանքն անցողիկ է, սակայն հարատևում է շնորհիվ գրքի:

          Շրջելով Գյումրիում՝ տեսնում եմ նորակառույց շենքեր, բարեկեցիկ փողոցներ, որը կարծես թե ասում է, թե ամեն ինչ անցյալում է: Սակայն մարդկանց աչքերն ասում են, որ այդ օրը չի մոռացվել ու չի մոռացվելու, և սգավոր մայրերը, քանի դեռ կենդանի են, սևաշոր են լինելու, և մարդիկ ամեն տարի՝ դեկտեմբերի յոթին, վերապրելու են այդ օրը և ամեն անգամ նույն կերպ են հրաժեշտ տալու ժպիտներն իրենց դեմքերին սառած, դաս պատասխանող և տուն վերադարձող մանուկներին:

          Հայոց պատմության և հայերի հիշողության մեջ 1988թ. դեկտեմբերի 7-ը գրվեց նույն սև թանաքով, որով և գրվեց 1915թ-ի ապրիլի 24-ը:

 Գ. Էմինի անվան թիվ 182 ավագ դպրոցի                                                        

10-րդդասարանի աշակերտուհի   
 Ջանիբեկյան Սոնա     

հայ գրականություն, ՇԱՐԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ, որ գրքում կուզենայի ապրել,

Rate this posting:

{[['', '']]}

{["Useless", "Boring", "Need more details", "Perfect"]}